Apostolische brief ‘Patris corde’ in Nederlandse vertaling
Op 8 december 2020 riep paus Franciscus 2021 uit tot het jaar van Sint-Jozef: die dag was het precies 150 jaar geleden dat paus Pius IX de heilige Jozef van Nazareth verklaarde tot ‘Patroon van de Universele Kerk’. Bij die gelegenheid werd ook de apostolische brief ‘Patris corde’ (‘Met het hart van een vader’) gepubliceerd, die nu in de Nederlandse vertaling beschikbaar is.

De brief opent met de woorden: “Met het hart van een vader: zo heeft Jozef Jezus liefgehad, die in alle vier de evangeliën ‘de zoon van Jozef’ wordt genoemd.” De paus deelt in deze tekst vervolgens een aantal persoonlijke overwegingen over de ‘buitengewone figuur’ van St. Jozef. Zijn verlangen om dit te doen groeide tijdens de pandemie.

Gewone mensen
“Te midden van de crisis die ons treft, hebben we kunnen ervaren dat ‘ons leven wordt gebouwd en in stand gehouden door gewone mensen – die meestal worden vergeten – die niet verschijnen in de krantenkoppen en tijdschriften of in de schijnwerpers staan van de nieuwste show, maar die ongetwijfeld de beslissende gebeurtenissen van onze geschiedenis van vandaag schrijven: artsen, verpleegkundigen, supermarktmedewerkers, schoonmakers, verzorgers, vervoerders, ordehandhavers, vrijwilligers, priesters, religieuzen en vele, vele anderen die hebben begrepen dat niemand zich alleen redt’,” schrijft de paus.

Hij prijst al deze gewone mensen die dagelijks geduld oefenen en hoop geven. “Hoeveel vaders, moeders, opa’s en oma’s, onderwijzers laten onze kinderen niet met kleine en dagelijkse gebaren zien hoe ze een crisis het hoofd moeten bieden en doorstaan, door hun gewoonten aan te passen, de ogen omhoog te richten en het gebed te stimuleren. Zoveel mensen bidden, offeren en bemiddelen voor het welzijn van allen.”

Hoofdrol
De paus wijst erop dat iedereen in de heilige Jozef de man kan vinden die onopgemerkt blijft, de man van de dagelijkse, discrete en verborgen aanwezigheid, een bemiddelaar, een steun en een gids in moeilijke momenten. “De heilige Jozef herinnert ons eraan dat allen die schijnbaar verborgen zijn of op de achtergrond staan, een ongeëvenaarde hoofdrol spelen in de heilsgeschiedenis. Aan hen allen een woord van erkenning en dankbaarheid,” aldus de paus.

De complete brief ‘Patris corde’ is te lezen op:

https://www.aartsbisdom.nl/wp-content/uploads/2021/03/Patris-Corde-NL-def.pdf

Jozefhymne
Vanwege het Jozefjaar heeft componist en organist Hans Leenders in opdracht van de Kerkelijke Instelling ‘Sint Gregorius’ (KISG, bisdom Den Bosch) een Jozefhymne gecomponeerd. Lees verder…

Er is een onverwachte en interessante band tussen Utrecht en het klooster in Sulaymaniyah van ons Kirkuk-contact. Het klooster valt onder het bisdom, en de vorige bisschop haalde deze monnik en zuster uit Syrië. Gemeente Utrecht is zeer trots op haar “Plan Einstein” waarmee vluchtelingen cursussen krijgen in de wachttijd – voor hun toekomst waar dan ook. Precies dat deden ze ook in Sulaymaniyah. We hebben er beelden van, een video in het Duits.

Voor veel mensen is het najaar een moeilijke periode. De zomer is voorbij, buiten is het koud en de lente is nog ver weg. Een gevoel van eenzaamheid kan die maanden extra zwaar maken. In de moderne samenleving is eenzaamheid dan ook een steeds groter probleem aan het worden en toch wordt er maar weinig over gesproken.

De cijfers
Het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) deed in 2017 een groot onderzoek naar eenzaamheid. Hieruit bleek dat 30% van de Nederlanders zich ‘enigszins eenzaam’ voelde en 7% zelfs ‘in sterke mate’. Ook het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) deed dit jaar een uitgebreid onderzoek naar eenzaamheid. Hierbij werd gekeken naar eenzaamheid per wijk. Wat opviel was dat mensen zich vooral in de steden sneller eenzaam voelen. Het klinkt vreemd: maar hoe meer mensen er om je heen wonen, des te groter is de kans op gevoelens van eenzaamheid. Voor het onderzoek werd gebruik gemaakt van een enquête. Daarbij konden de ondervraagden reageren op 11 uitspraken door te antwoorden met ‘nee’, ‘min of meer’ en ‘ja’. Bij meer dan twee ongunstige antwoorden sprak het rapport van eenzaamheid, bij meer dan acht ongunstige antwoorden sprak het van ernstige eenzaamheid. Uit dit onderzoek bleek dat er in Utrecht vier wijken zijn waar veel mensen ernstige eenzaamheid ervaren: Overvecht (18%), Zuilen (13%), Laagraven (19%) en Kanaleneiland (14%). Vooral ouderen en alleenstaande ouders zijn vaak ernstig eenzaam, maar opvallend is ook dat telkens meer jongeren zich tegenwoordig eenzaam voelen.

Dat ernstige eenzaamheid grote gevolgen kan hebben blijkt uit een Brits onderzoek dat stelt dat het effect op de gezondheid gelijk staat aan het roken van vijftien sigaretten per dag. Mensen die eenzaam zijn bewegen minder, ontwikkelen vaak slaapstoornissen en hebben grotere kans op depressie, psychische problemen en alcohol- en drugsverslaving.

Twee soorten eenzaamheid
Het CBS maakt echter terecht onderscheid tussen emotionele en sociale eenzaamheid. Bij emotionele eenzaamheid gaat het om het gemis van een hechte band. Bij sociale eenzaamheid gaat het over een gebrek aan sociale contacten. Opvallend is volgens het rapport dat in het noorden en oosten van het land maar weinig eenzaamheid voorkomt. Als verklaring geven ze het Twentse noaberschop. Noabers (of buren) voelen daarbij de plicht om bij ziekte, geboorte, ongemakken of andere omstandigheden een helpende hand te bieden aan hun naaste. Vaak speelde de kerk hierbij in het verleden heen belangrijke rol in. Maar nog steeds is het belangrijk dat gelovigen als individuen en als gemeenschap waakzaam zijn. Een bezoekje, een praatje of een uitnodiging kan voor iemand al een wereld van verschil maken.

Jezus in de tuin

Ook in de Bijbel komt het thema eenzaamheid verschillende malen aan bod. Denk bijvoorbeeld aan Genesis 2:18: ‘Het is niet goed,’ dacht God, de Heer, ‘dat de mens alleen is.’ Maar God heeft zelf ook eenzaamheid gekend. Denk daarbij aan Jezus die in de tuin van Gethsemane doodsbang was en alleen ging bidden terwijl zijn vrienden in slaap waren gevallen. Emotionele eenzaamheid is misschien wel het moeilijkst te bestrijden, maar Jezus geeft hierin het goede voorbeeld: een verdieping van het gebedsleven is waarschijnlijk een van de weinige remedies tegen emotionele eenzaamheid die iemand zelf in de hand heeft.

Met je hart met anderen eten

Het is 2012. Tijdens het maken van een fotodocumentaire over de eenzaamheid onder ouderen ontmoet de Utrechtse fotografe Babs van Geel een oudere dame, Greet, haar grote inspiratiebron voor de oprichting van stichting ‘Met je hart’.

Babs: ‘Greet is een bijzondere slimme maar ook eenzame vrouw. Ze woont zelfstandig en is astmatisch. Ik bezoek haar thuis, we kletsen met elkaar. Ze komt bijna niet meer uit huis. Haar dag bestaat uit puzzelen en tv-detectives kijken, ze is afhankelijk van anderen maar te trots om een beroep te willen doen op anderen. Zoals ze zelf zei: ‘Ik wil niet steeds om hulp hoeven te vragen.’ Ik ben door mijn ontmoeting met Greet geconfronteerd met de eenzaamheid van het ouder worden. Ik zag in haar ogen een gevoel van eenzaamheid dat me recht door het hart ging.’

Vanuit dit gevoel begon Babs met de stichting ‘Met je Hart’ met als uitgangspunt ‘Samen eten, geluk en ervaringen delen in een warme omgeving’. Ze wilde dit gevoel graag delen met ouderen die eenzaam door het leven gaan.

Inmiddels zijn er 82 deelnemende restaurants die ‘Met je hart’ in Utrecht ondersteunen en zijn er 25 stamtafels in verschillende wijken van de stichting met 96 vrijwilligers. Landelijk zijn er 26 gemeenten waar de stichting actief is met meer dan 500 restaurants die meedoen.

Schaamte

Volgens Caroline de Bruijn van ‘Met je Hart’ lopen mensen niet te koop met eenzaamheid: ‘We benaderen ze via de huisarts en de thuiszorg. Bezoekers van de aangesloten restaurants doneren in het najaar tijdens de actie ‘Eet met je hart’ een euro. Dat geld wordt enthousiast ontvangen. Mensen worden intussen aangespoord weer eens na te denken over het feit dat zoveel ouderen eenzaam zijn. Wie herkent niet het gevoel: ‘Ik moet m’n moeder of tante Jet weer eens bellen.’

Ouderen uit de wijk eten eens per maand samen met een of twee vrijwilligers aan een stamtafel in een restaurant in de wijk met een vaste groep. Ze komen elkaar dan bij de supermarkt tegen en spreken met elkaar af. Zo ontstaan vriendschappen, dat is ook het hogere doel. De ouderen krijgen een keuzemenu, ze hoeven niet te betalen. Het enthousiasme is groot.’

Volgens een van de restauranthouders is het succes van de stichting de herkenbaarheid; het kan ons immers allemaal overkomen. ‘Mijn moeder overleed in 2013. Mijn stiefvader verloor mensen om zich heen, raakte slecht ter been. Hij vond het maar stil in zijn leven. Ik heb zelf kleine kinderen, excuses om bezoek uit te stellen. Dat moest anders vond ik. Ik besloot wat te gaan doen.’

Hebt u interesse om mee te doen als vrijwiller of om mee te eten aan de stamtafel? Neem contact op met de thuiszorg, of huisarts of kijk op www.metjehart.nl

Rosaline Peeters is de vierde uit een katholiek gezin met zes kinderen. Vorig jaar rondde ze haar studie verpleegkunde succesvol af en besloot ze om een tussenjaar te nemen. Dat jaar stond onder ander in het teken van de onderscheiding van haar roeping en die zoektocht leidde uiteindelijk tot de beslissing om in september te beginnen als postulant bij de congregatie van Sint Jan in Frankrijk. Wie bij zo’n bericht een ernstige jonge vrouw voor zich ziet, komt echter bedrogen uit. Rosaline is een opgewekte en vrolijke getuige van het Goede Nieuws, het geloof. Een gesprek over haar zoektocht, haar roeping en het avontuur dat volgende maand voor haar gaat beginnen.

‘Hoe heb je de congregatie van Sint Jan leren kennen?

Ik ging verpleegkunde studeren en twee van mijn vriendinnen gingen toevallig dezelfde opleiding doen. Eén van ons is toen naar de UIT markt geweest en daar stonden toen de Katholieke Studenten Utrecht (KSU) die wordt georganiseerd door de broeders. Mijn vriendin werd uitgenodigd voor een openingsbarbecue en vroeg of ik mee wou gaan. Dat beviel en zo ben ik daar blijven hangen. Iedere donderdag was het studentenavond. Daar ging ik twee jaar lang iedere week heen en nu woon ik al drie jaar in één van de studentenwoningen van de KSU bij de Gerardus Majella.

Wanneer maakte je kennis met de zusters?

Er kwam een keer een  zuster van de Congregatie van Sint Jan langs. Mijn eerste reactie was ‘O, er zijn ook nog zusters ….’ Gek genoeg had ik dat dan weer niet bij de broeders. Daarvoor kende ik wel een paar zusters, maar die waren allemaal heel oud. Dus mijn beeld was ook dat alle zusters oud of uitgestorven waren. Toen leerde ik dus een jongere zuster, Augustin-Marie, kennen en er is toen een vriendschap ontstaan. Ze kwam hier voor KSU activiteiten zoals lezingen, meidenavonden en retraites.

Wist je toen meteen dat je dat ook wilde?

Nee, het begon eigenlijk pas echt na Wereldjongerendagen (WJD) in Krakau. Toen ben ik wat serieuzer hierover na gaan denken. Ik ging pas over het religieuze leven nadenken nadat ik het zelf had gezien en ik denk dat voor veel anderen hetzelfde geldt. Als je andere jonge vrouwen ziet die zo’n roeping leven en dat is helaas erg zeldzaam geworden in Nederland.. Ik wist natuurlijk dat zo’n roeping een optie was, maar het was pas na het WJD dat ik dacht: als het een optie is moet ik er toch eens echt naar gaan kijken.

Hoe gaat zoiets?

Ja, dat ligt eraan. Ik kan alleen uit mijn persoonlijke ervaring spreken, maar ik denk dat het voor iedereen anders is. Wat ik heel fijn vond van bij KSU en de Gerardus Majella te wonen, was dat ik iedere dag naar de aanbidding kon als ik dat wilde. Bij KSU bijeenkomsten hadden we altijd een kwartiertje aanbidding en toen ik hier kwam wonen ging ik het telkens vaker doen en ook langer. Ik vond het gewoon heel mooi om tijd met Jezus door te brengen. Ik zie mijn band met Hem als één van vriendschap en door zo tijd met hem door te brengen kun je die vriendschap verder verdiepen. Die tijd breng ik meestal door in persoonlijk gebed, stil gebed of overwegingen bij Bijbelteksten.

Zegt Jezus dan iets terug?

Haha! Meestal niet. Hij is een stille vriend. Maar ik voel wel zijn aanwezigheid natuurlijk en dat is heel mooi aan de aanbidding. Als je stil bent weet je gewoon dat Hij er is. Het is een gevoel van vertrouwen en die ervaring heb ik als heel bevestigend ervaren tijdens het onderscheiden van mijn roeping. Bij het onderscheiden ben ik veel over mijn roeping gaan bidden en nadenken en ik heb daar toen een groeiende vrede in ervaren. Het postulaat voelt nu als de logische volgende stap.

Wat voor vragen stel jij jezelf dan tijdens het onderscheiden?

Nou, vooral: Wat wil Jezus van mij? Wat vraagt hij? Maar ook: Wat wil ik zelf? Is dit echt de goede weg? Is dit echt wat God van mij wil of is het wat ik wil? Die vragen heb ik het meest gesteld. Daarnaast had ik natuurlijk ook een geestelijk begeleider: pater John Mary Jesus Ashfield van de broeders van Sint Jan. Maar ik ben ook een aantal kloosters en het noviciaat zelf gaan bezoeken. Dat moet wel, je moet concreet weten wat je precies in overweging neemt, anders blijft het alleen maar een idee. Kijk, ik weet natuurlijk niet precies wat het betekent om in het klooster te leven, maar door die bezoeken heb ik er wel een veel duidelijker beeld bij gekregen. Ik ben vaker bij het novicitaat geweest en andere priorijen waarbij ik ook meedeed aan het dagritme.

Hoe ziet zo’n dag in het noviciaat er ongeveer uit?

We beginnen met stil gebed ’s ochtends vroeg, ongeveer om kwart over 6, dat is dus aanbidding. Daarna hebben we de lauden en ontbijt in stilte, vaak lectio divina. Daarna hebben we les tot een uur of 11 en vervolgens de mis. Daarna het middaggebed, lunch in stilte waarbij een tekst wordt voorgelezen. Na de lunch is er arbeid, bijvoorbeeld schoonmaken of in de tuin werken. Daarna hebben we weer les, aanbidding, vespers, avondeten en ten slotte de completen.

Maar dat kan natuurlijk weer helemaal anders zijn wanneer je het noviciaat uitgaat …

Dat klopt. De zuster hebben over de hele wereld priorijen. In Frankrijk, maar ook in Afrika, de Filippijnen, Amerika, Mexico … het kan dus inderdaad heel anders worden, afhankelijk van waar je heen gezonden wordt. Ik ben ook naar een aantal priorijen in Frankrijk geweest die niet onderdeel van het noviciaat uitmaken. Op die manier krijg je ook idee wat je te wachten staat na de geloften. Bij één van de priorijen die ik bezocht, dat was ook in Frankrijk, gaven de zusters les aan kinderen en verzorgden ze ook catechese voor volwassenen.

Hoe reageerde je omgeving toen je het vertelde?

De meesten zagen het natuurlijk wel aankomen. Niet-katholieke kennissen en vrienden wisten natuurlijk niet precies wat het allemaal betekende en voor hen kwam het ook wel meer als een verrassing. Het beeld dat ze daar vaak bij hebben is iets zoals in The Sound of Music of Sister Act. Haha. De meesten hebben dan ook het stereotype beeld van een zuster dat ik ook had: ze zijn oud, ze zitten ergens opgesloten … maar als je het helemaal niet kent is dat misschien het enige beeld wat je er bij kan hebben.

Wat verwacht je dat er gaat gebeuren?

Nou, in de eerste plaats is het gewoon een beetje ontdekken. Kijken hoe het gaat in het gemeenschapsleven. Er zitten daar ongeveer 40 zusters. De meeste postulanten en novicen zijn ongeveer in de twintig of dertig. Nu woon ik samen met een huisgenoot, dus dat is wel heel anders. Ook het dagritme zal wennen worden natuurlijk. Je bent eerst 6 tot 9 maanden postulant. Dan heb je nog geen habijt, maar leef je wel al mee. De inkleding vindt plaats ergens gedurende je noviciaat. Vervolgens leg je de tijdelijke geloften af van twee jaar en daarna de eeuwige geloften. Die tijdelijke geloften kan je ook nog een keer herhalen, voor hoe lang dat dan precies is weet ik niet meer … dat is allemaal nog toekomstmuziek.

Ja, want je gaat natuurlijk een gelofte van armoede afleggen. Wat neem je dan mee?

Haha. Nou, niet zo veel dus! Ik neem o.a. wat boeken mee, wat kleding, een kruisbeeldje en wat foto’s van mijn familie. Dat is het eigenlijk.

Vind je het een gek idee om alles achter te laten?

Ja, ergens wel. Het is een beetje gek, maar ik denk dat ik goed ben voorbereid. Ik wil Jezus volgen dus is het goed.’

Een paar belangrijke begrippen

Een postulant is iemand die streeft naar het religieuze leven maar nog niet tot een bepaalde kloosterorde is toegelaten. Postulantie is een inleidende fase voorafgaande aan het noviciaat zoals dat bestaat bij kloosters. (Bron: Wikipedia)

Noviciaat: een door het kerkelijk wetboek voorgeschreven proeftijd voor kandidaat-religieuzen, novicen. Deze zijn als postulanten aan hun vorming tot kloosterling begonnen. Hierna volgt een proefperiode van één of twee jaar. (Bron: Wikipedia)

Het onderscheiden van de roeping: dit houdt in het uitzoeken en overwegen van je gedachten en gevoelens die kunnen gaan spelen als je voor de grote keuze staat van de roeping. In de regel bestaat dit proces uit onder meer gesprekken met een geestelijk leidsvrouw/-man. (Bron: Gerard Martens)

Anton (64) krijgt veel vragen over de rozenkrans op zijn rechterhand en -pols: ‘Zelfs als ik bij de supermarkt in de rij sta, willen mensen erover weten.’ Wat is zijn verhaal? ‘Jaren geleden was ik heel, heel depressief. Mijn moeder heeft toen veel voor mij gebeden. Toen het weer beter met me ging, wilde ze me een cadeau geven. Ik heb gekozen voor deze tattoo, een jongen uit Polen heeft ‘m voor mij gezet. Ik ben er heel blij mee.’

Anton groeide op in een katholiek gezin: ‘Ik was misdienaar en zong in het kerkkoor.’ Een echte kerkganger is hij niet, maar toch laat het geloof hem niet los: ‘Thuis heb ik een kruisbeeld en natuurlijk een beeld van Maria!’

Tekst en foto: Adeline Riesselmann