Dit artikel verscheen in ons parochie-tijdschrift: Tussentijds Magazine

Anton (64) krijgt veel vragen over de rozenkrans op zijn rechterhand en -pols: ‘Zelfs als ik bij de supermarkt in de rij sta, willen mensen erover weten.’ Wat is zijn verhaal? ‘Jaren geleden was ik heel, heel depressief. Mijn moeder heeft toen veel voor mij gebeden. Toen het weer beter met me ging, wilde ze me een cadeau geven. Ik heb gekozen voor deze tattoo, een jongen uit Polen heeft ‘m voor mij gezet. Ik ben er heel blij mee.’

Anton groeide op in een katholiek gezin: ‘Ik was misdienaar en zong in het kerkkoor.’ Een echte kerkganger is hij niet, maar toch laat het geloof hem niet los: ‘Thuis heb ik een kruisbeeld en natuurlijk een beeld van Maria!’

Tekst en foto: Adeline Riesselmann

Je zult maar 8 jaar oud zijn, kanker krijgen, in een ziekenhuis terechtkomen dat te weinig middelen heeft om je goed te helpen, en dan ook nog op een zaal terechtkomen waar allemaal vrouwen met borstkanker liggen. Als je in Kirkuk of omgeving woont kan dat je gebeuren. Maar er is ook goed nieuws. In die stad woont Khalil Ibrahim, die het op zich nam om dit ziekenhuis te helpen waar maar mogelijk.Hij kan veel omdat hij een geweldige man is die graag toneel speelt. Rond Kerstmis brengt hij als kerstman geschenken aan alle kinderen die er ziek liggen te zijn. Enkele malen per jaar loopt hij er als clown rond, ook om geschenken uit te delen aan de zieke kinderen, en aan hun broertje of zusje als die net op bezoek zijn. Even een glimlacht toveren op hun gezicht, „zodat ze die laatste maanden van hun leven ook even een gelukkig moment kennen”.

Khalil, diaken in het bisdom Kirkuk, krijgt veel steun van zijn bisschop, de Chaldeeuws katholieke aartsbisschop van Kirkuk Yousif Thomas Mirkis. In Utrecht kennen we hem, 27 augustus zal hij er ook weer zijn, hier bij ons in Utrecht. Hij en Khalil hopen nu heel erg op hulp, om bij dat oncologische ziekenhuis een aparte zaal te kunnen bouwen en inrichten voor de kinderen. Want nu liggen de kinderen gewoon op zaal tussen volwassen mensen, vooral veel vrouwen.

Tot 1991 waren de ziekenhuizen van Irak de beste in de hele regio, uit de buurlanden kwam men naar Irak. 1991 stelde de VN een boycot op tegen Irak, die duurde tot 2003. Een totale boycot, zelfs geen medicijn mocht het land in. In 1991 werden de Iraakse soldaten die zich uit Koeweit terugtrokken, bestookt met verarmd uranium. Tot 2002 had kinderleukemie zich al vervijfvoudigd, en borstkanker neemt nog steeds toe.

Particuliere ziekenhuizen hebben zich inmiddels een beetje weten te herstellen, de staatsziekenhuizen kampen nog met veel tekorten. Daar komen de arme mensen terecht. Het bisdom Kirkuk-Sulaymaniyah staat voor diverse opgaven, in een land waar de armste bevolkingsgroep het hardst werden getroffen door boycot en oorlogen, en waar hulp uit buitenlanden het laatste aankomt bij diezelfde groepen.

Sinds twee jaar pogen we als Utrechtse parochie samen met enkele andere organisaties in Nederland hen te helpen. Het bisdom zelf kan de eigen opgaven en onkosten goed aan; ook de 4000 IDP’s vingen ze 3 jaar lang prima op. Tevens probeert dat kleine bisdom – 7000 leden – te helpen waar te veel ellende en te weinig hulp samenkomen. Dat gaat hun krachten vaak te boven.
Dan vragen ze buitenlanden om hulp.

Dit artikel verscheen in ons parochie-tijdschrift: Tussentijds Magazine

Mirjam van Noord groeit op in Oog in Al en gaat naar de Pauluskerk. Ze zingt in het jongerenkoor, ze is lid van het bestuur van het jongerenkoor en ze is lector. Ze zit nu in de vijfde op het Christelijk Gymnasium Utrecht en weet nog niet wat ze daarna wil studeren.

Op school komt de rooms-katholieke kerk niet vaak op een positieve manier in beeld. We leren over de Spaanse inquisitie, over kruistochten, over het pausdom dat een ‘speelbal van de adel’ zou zijn geweest en over de manieren waarop het christendom werd verspreid. Ik vind het jammer, want ik merk aan mezelf – en bij anderen – dat we ons op een of andere manier schamen om het geloof.

Hoewel ik naar een christelijke school ga, weet elke leerling dat je niet moet rondbazuinen dat je gelovig bent of gelovig bent opgevoed. Geloven in God is raar. Dat God niet zou bestaan is voor gymnasiasten wellicht een erg aannemelijke gedachte. We leren eerst over de Griekse en Romeinse goden die niet bestaan; dat zijn enkel mythes. Waarom zou die christelijke God dan wél bestaan?

Daarna leren we alles over de evolutietheorie en dat elk verschijnsel natuurlijk te verklaren is. Dat er een grote macht zou zijn die hemel en aarde gemaakt heeft, klinkt dan niet meer logisch.

Of God bestaat, durf ik niet met 100% zekerheid te zeggen. Maar als je het mij vraagt, gaat godsdienst niet over verklaren maar over geloven. Ik zie in mijn eigen gemeenschap dat mensen een vriend hebben in God. Dat zij liefde vinden door God. Dat zij steun kunnen vinden in hun geloof. Of God de mens geschapen heeft, is voor mij dan niet meer belangrijk. Dat is wat mij betreft niet de essentie van het christendom.

Waar het om draait, is het omzien naar elkaar, het vormen van één gemeenschap, je naasten liefhebben, zorgen voor de wereld. Door het christendom leren we dat het belangrijk is rekening te houden met elkaar. Dat we houden van de wereld en dat we samen proberen die wereld mooier te maken. De kerk is een plek waar liefde in overvloed is. Ikzelf heb er niet alleen vriendschappen gevonden, maar ook een thuis.

Waarom zouden we ons daarvoor moeten schamen?

Op 15 augustus zal in het klooster te Sulaymaniyah het Vrouwenhuis officieel worden geopend. Daarvoor trekt bisschop Mirkis naar Sualyamniyah, maar niet alleen hij. Ook Patriarch Sako komt uit Bagdad over. Wat zeg ik, Patriarch Sako komt. Aartsbisschop Mirkis mag ook komen. Ik trouwens ook. Het was Patriarch Sako die als voorganger van bisschop Mirkis de Orde van Mar Musa te Syrië verzocht om in de oude Chaldeeuwse parochiekerk in de binnenstad een dependance te beginnen. 2010. De oorlog die in Syrië uitbrak verhaastte de beslissing, want de buitenlandse leden moesten uiteindelijk het land uit voor hun veiligheid. 2013 gingen Pater Jens Petzold, die 22 maart in Utrecht was, en Zr. Friederike Gräf naar Sulaymaniyah en begonnen het restauratiewerk, aangezien de kerk al enkele jaren leeg stond. Ooit leefden hier de christenen in een soort getto, maar bijna alle gezinnen verhuisden naar comfortabeler moderne woningen en daarvoor werd een nieuwe kerk gebouwd. Ze leven nu breed verspreid door de stad tussen hun moslimburen waarmee goede relaties zijn. Het klooster was opgeknapt, een denktank had een eerste weekend doorgebracht met de vraag wat de roeping van Christenen is in het huidige Irak en Midden Oosten, en toen bestormde ISIS Mosul. Van de honderdduizenden die vluchtten nam het klooster er drie jaar lang 258 op: families met veel kinderen. Het programma-in-opbouw verdween naar de achtergrond, alle programma ging nu rond deze families, waaronder taallessen: Koerdisch en Engels.

Na vertrek werd het huis wéér opgeknapt, de lessen werden uitgebreid met Arabisch, en aangeboden aan de hele stad en omgeving. Er is een huis bijgebouwd met vier leslokalen en een onderkomen voor de soldaten die dag en nacht waken over het klooster. En er is dus nu een Vrouwenhuis, zodat men met retraitegroepen kan beginnen. De kloosterhof zit elke middag vol met volwassenen in de pauzes van hun lessen. De leraren zijn van alle komaf: Koerd, Arabier, christen, moslim, Irakees, Syriër. De studenten ook. Twee weken geleden startte een nieuw programma, een pilot-project met deze docenten, voor een dialoogprogramma.

Dat wordt een programma met overnachtingen, zodat men enkele dagen kan werden. Daar  is dat vrouwenhuis voor nodig, want in deze cultuur mogen ongehuwde mannen en vrouwen niet onder één dak slapen.

Wat heel leuk was, en onverwacht. Van de groep docentes in die drie dagen waren der drie moslima’s, die de tweede nacht besloten te blijven slapen, hoewel ze in Sulaymaniyah wonen. Ze wilden ook samen op één kamer. In dit land mogen mannen wel ‘s avonds alleen gaan stappen, of met vrienden. Vrouwen niet. Ze grepen de kans van dit vrouwenhuis aan om eens een hele nacht met elkaar te kunnen „stappen”. Nog nooit hadden ze samen zo lange tijd doorgebracht. Alleen al daar is dat Vrouwenhuis dus goed voor.

In Kirkuk werden de eerste kleuters van de nieuwe kathedrale kleuterschool uitgezwaaid. Een Graduation met heuse Harvardpakjes en groot feest. Van de 8 kinderen komen er zes uit moslimgezinnen, daarom werd het feest voor de Ramadan uit gegeven, hoewel de school nog een maandje doorgaat.

ISIS heeft met voorkeur scholen vernield. Er is nu dus veel aandacht om scholen op te bouwen, al blijft de hulp van buiten maar mondjesmaat komen. In het bisdom is het de eerste prioriteit. Want als ouders merken dat er aan de toekomst van hun kinderen echt gewerkt wordt , dat de kansen op toekomst groeien, blijven degenen die er nu nog zijn. In meer sectoren is werkelijk hulp van buiten nodig, Irak is té stuk gemaakt vanaf 1991. De mensen zijn erg goed in het glans geven aan hun leven, waar maar mogelijk is zetten ze een feest op touw. Maar op enig moment moet er ook leven na het feest zijn. En dat is nog steeds moeizaam leven op veel punten.

Het programma van Sulaymaniyah kan wezenlijk bijdragen. Moslims en christenen zijn gelijkelijk beschadigd door 35 jaar oorlog. Als men dat durft te onderkennen, is er een sterke basis om samen op te bouwen.

Yosé Höhne Sparborth

Wilt u meer weten? Kom dan op 28 mei naar de informatiedag! Meer informatie hier.

Frans Joosten is secretaris van de personele unie van de samenwerkende parochies van Katholiek Utrecht en dat is geen eenvoudige opgave. Het katholieke geloof gaat namelijk door een van de zwaarste periodes in haar Utrechtse geschiedenis. Wie is deze man? En wat beweegt hem om zich in te zetten voor de kerk? Katholiekutrecht.nl sprak met Frans in het hartje van de stad.

“Het Domplein is voor mij eigenlijk dé plek van Utrecht, ten eerste omdat daar ooit het fort van de Romeinen heeft gestaan met de limes. Ten tweede omdat daar het christendom in Nederland is begonnen, met de Heilig Kruiskapel en de Salvatorkkerk, en daaronder misschien nog een veel oudere houten kapel van de Franken, uite de tijd van Willibrord.” Frans laat de limes, de oude noordgrens van het Romeinse rijk, zien die tegenwoordig met grote metalen platen in de bestrating van het Domplein is verwerkt. “Het is eigenlijk ook wel een mooi symbool,” gaat hij mijmerend verder, “de voormalige kathedraal die nu een protestantse kerk is en de resten van de oude kerken die onder de grond liggen – dat geeft aan dat de kerk toch altijd weer opstaat. Je kan er zand overheen gooien, je kan de stenen ervan kapot slaan, maar het gaat nooit helemaal weg.” Zo’n gedachte geeft natuurlijk houvast, zeker in deze stormachtige tijd voor de katholieke kerk van Utrecht, maar hoe ziet Frans de toekomst van de samenwerkende parochies? “Dan hoop ik dat er vooral heel veel nieuwe mensen bij zijn gekomen die op een hele nieuwe manier invulling gaan geven aan hun geloof. Vooral door dingen te doen en niet door alleen op zondag op die vaste plek in de banken te zitten, koffie te drinken en daarna tevreden naar huis. Dat is te schraal.” Daarmee snijdt Frans een belangrijk punt aan: veel te lang hebben katholieken achterover kunnen leunen in de wetenschap dat alles geregeld zou worden, maar die tijd is nu voorbij. “Na de ontzuiling was heel sterk de vraag wat het nog betekende om katholiek te zijn,” vervolgt hij, “we waren vooral nog katholiek in naam en in een aantal sacramentaliën, maar wat het nou werkelijk betekende om Christus te volgen … tja, dat is toch andere koek …”

Wat betekent het dan voor Frans om Christus te volgen? “Dat je voortdurend je handelen tracht te ijken op wat het Evangelie vraagt en dat is niet makkelijk. Soms lijkt het erop dat je een andere kant op wordt gedwongen, dan moet je je voortdurend afvragen: Is dit de weg die Christus van mij vraagt of ben ik op de verkeerde weg? Dat verbind ik in gebed met de vraag: Heer, leid mij op de juiste weg.” Frans legt uit dat hij zijn handelen en denken altijd op die manier probeert te toetsen. “Zoals Jezus in de woestijn werd beproefd, zo worden wij allemaal in het leven voortdurend beproefd. Dat is onze uitdaging.” Het is een gedachte die mooi overeenkomt met de vastentijd. “In Marcus gaat Jezus op een gegeven moment naar de dochter van Jaïrus en zegt hij dat ze slaapt. Soms slapen we allemaal en dan moeten we worden aangeraakt door Hem, opdat hij zegt: Sta op! Dan moet je gaan lopen en in actie komen.” Frans hoopt dat de kerk daar over een paar jaar is – dat ze wakker wordt, in actie komt en niet bij de pakken neer blijft zitten. “Zo kan de kerk uit de grond van het Domplein weer verrijzen,” gaat hij verder, “in een nieuwe vorm en misschien wel niet zo makkelijk meer te herkennen, maar wel gebouwd door mensen die zich geraakt weten door waar het eigenlijk om gaat.” Beschrijft Frans hier het scenario van de Utrechtse kerk in de post-christelijke samenleving? “Misschien een kleinere Kerk die minder zichtbaar is, maar die wel zichtbaar hándelt,” verduidelijkt hij meteen, “daar bedoel ik niet mee een heilige rest en dat is ook niet wat de bisschop daarmee bedoelt. Het is niet een groepje dat overblijft en braaf ja zegt, maar een groep die opstaat en dingen gaat ondernemen.”

Frans is een wiegkatholiek en in het Limburg waar hij vandaan kwam hadden zijn ouders zelf ook ooit in het parochiebestuur gezeten. Toen hij in Leiden ging studeren kwam het geloof aanvankelijk op een lager pitje te staan, maar toen hij in de jaren ’80 naar Utrecht kwam begon zijn kerkbezoek weer regelmatig te worden. Zo kwam hij uiteindelijk bij de Aloysiuskerk terecht. Dat was even wennen. De kerk was groot, vaak ook erg leeg en er was iedere keer een andere priester. Pas later leerde hij daar de waarde van inzien. “Op die manier krijg je veel meer verschillende invalshoeken,” legt hij uit, “Nico Harmsen, die toen in het bestuur zat, heeft dat destijds allemaal in de lucht gehouden.” Frans vertelt hoe iedereen toen een steentje bijdroeg en hoe onder andere pastor Rentinck (destijds vicaris generaal), pater Van Munster en pater Van den Bergh trouw de mis bleven vieren. “Ik kan mij nog heel goed een preek van pater Van den Bergh herinneren uit die periode,” gaat Frans verder, “hij vertelde een verhaal uit de tijd dat hij nog missioneerde – volgens mij ergens in Afrika – er brak daar een burgeroorlog uit en in het dorp waar hij toen was vluchtte iedereen de bergen in, maar zij bleven. Dat kleine groepje dat achterbleef besloot toen om iedere dag de klok te luiden voor de mis, ook al was er niemand meer. Maar toen de mensen later uit de bergen terugkwamen zeiden ze tegen hem “dat klokje heeft ons de hoop gegeven”. Die uiting van Godsvertrouwen gaf hen hoop, ze realiseerde zich daardoor: zij zijn er nog, we kunnen nog terug – het is niet voorbij. Toen zei Van den Bergh: Dames en heren, blijf het klokje luiden, want iemand hoort het.” Is dat wat Frans probeert te doen? “Ja, dat probeer ik wel,” lacht hij,  “maar dan natuurlijk op mijn eigen manier.”

Tekst en foto’s: Erik Hendrix

Regelmatig zal u op katholiekutrecht.nl een korte overweging kunnen lezen over het Emmaüs verhaal in het kader van de pastorale visie. Deze week is het woord: pastor Gérard Martens.

Lucas 24, 29

‘Brandde ons hart niet in ons, terwijl Hij onderweg met ons sprak en ons de Schriften ontsloot?’

Met elkaar lezen, je verdiepen in een stukje uit de Bijbel. Delen wat het je doet, de herinneringen die boven komen en de vragen die opgeroepen worden … de gedachten die door je hoofd spelen … In mijn ervaring wordt het altijd een boeiend gesprek en meer nog, het is alsof er iets wonderlijks gebeurt. Je komt tot een dieper inzicht en aanvoelen van de tekst dan je ooit zelf had kunnen bedenken; alsof er ongezien nog iemand meepraat en inspireert …

Laten we meer samen lezen in de Schrift … dat het brandt in mijn hart, in jouw hart … hemelse wijsheid.

Was Jezus (even) bij ons?

Pastor Gérard Martens

De mensen durven het nog niet echt hardop te zeggen, maar er leeft hoop. Hoop dat het eindelijk allemaal voorbij is, alle ellende die buitenlanden over hen uitstulpten. In Irak kwam het niet tot een burgeroorlog, alle groepen zochten elkaar voortdurend op, om dat te verhinderen. Het is ze gelukt, en zo gaat ook het opbouwen relatief gezamenlijk. De groepen staan niet scherp tegenover elkaar, al valt er hier en daar best wel wat te verzoenen. En in enkele regio’s zijn kleine milities die nog voor onrust zorgen: sjiieten, die het meeste onder ISIS leden.

Er leeft dus hoop. Bisschop Mirkis toonde die hoop altijd al door te bouwen waar dat nodig was. Bouwen als pastoraat van hoop. In een buitenwijk van Kirkuk begon het bisdom 3 jaar geleden met de bouw van een school, gemeenschapsruimte (en nieuwe kerk in toekomst). Dit vanwege de enorme volksverhuizingen die gaande waren richting Kirkuk. De gelden waren er, mooie plannen, de regering had grond cadeau gedaan en wacht nu op de school – bij een hele nieuwe woonwijk.

De school zou dit jaar 2019 klaar moeten komen. Zusters uit India nemen de verantwoordelijkheid. Mirkis had voorzien, dat de bouwmaterialen ooit duurder zouden worden na ISIS. Met een cementfabriek heeft hij indertijd gedeald dat ze voor de prijs van toen zouden blijven leveren.

Maar ja, rond Mosul wordt dus druk gebouwd. Het laatste jaar zijn de prijzen verdubbeld. Dus voor de afwerking van de school – een dubbelschool, van 6 – 18 jaar, zijn de prijzen ook meer dan verdubbeld, en is er ineens een gat in de kas. Nog zo’n $700.000 moet nu gevonden worden.

Het bisdom hielp de Yezidi studenten, omdat die door niemand werden geholpen. Die zitten in Bashiqa, ver van Mosul, omdat een bisschop in Mosul hen niet in „zijn” christelijke regio wenste. Een jaar lang heeft het bisdom het volgehouden hen maandelijks fors te helpen, dat ging de laatste maanden op het tandvlees, maar steun uit Nederland heeft hem nog twee maanden verder geholpen. Het studiejaar kon worden afgemaakt.  De coördinator weet precies wie van die Yezidi de meeste nood hebben. Dus zodra er geld komt uit buitenlanden voor de studenten, wordt het vanaf de armsten verdeeld tot het op is.

Want ook: sinds 2017 ISIS werd verdreven menen buitenlanden dat alles nu in orde is. Probleem over, hulp stopt. Er komt weinig hulp voor de wederopbouw. Sterker nog: de regio die de meeste vluchtelingen opving krijgt nu vrijwel geen steun meer.

Mosul is platgebombardeerd, de huizen in de omringende dorpen zijn door ISIS gestript tot en met de elektrische bedradingen, deuren, vensters. Er moet dus wat hersteld worden. Mensen wonen nu in halve ruïnes, en wie wat geld heeft knapt wat op. Rond Mosul leeft veel nog in tenten, omdat er in Mosul nauwelijks te wonen valt. In ons bisdom, aan de oostkant van Irak, wordt vooral gebouwd aan toekomst. Door de enorme volksbewegingen zijn er nieuwe voorzieningen nodig. En het klooster te Sulaymaniyah verzamelt al die groepen, zodat ze elkaar kennen en samenwerken. Bouwen aan toekomst. Hoop.

Utrecht zal in de Vastentijd voor de Yezidi studenten geld verzamelen.

Yosé Höhne Sparborth